Przyroda - klasa V

Wymagania edukacyjne i kryteria ocen z przyrody - klasa V

Tytuł rozdziału w podręczniku

Wymagania na

ocenę dopuszczającą

Uczeń:

Wymagania na

ocenę dostateczną

Uczeń:

Wymagania na

ocenę dobrą

Uczeń:

Wymagania na

ocenę bardzo dobrą

Uczeń:

Wymagania na

ocenę celującą

Uczeń:

 
  wymienia zasady pracy na lekcjach przyrody; określa, za co może uzyskać ocenę na lekcjach przyrody; wymienia możliwości poprawy oceny niedostatecznej

 
1. Skala, plan, mapa

wykonuje pomiary przedmiotów w celu narysowania ich planów, wykonuje rysunek przedmiotu w podanej skali, mając podane wymiary w skali

wyjaśnia, co to jest plan obszaru

wykonuje pomiary długości i szerokości boiska w celu narysowania planu

oblicza wymiary przedmiotu w skali 
1 : 10 ; wyjaśnia, co to jest podziałka liniowa ; potrafi korzystać z podziałki liniowej

wyjaśnia, co to jest mapa, odczytuje skale planu najbliższej okolicy

oblicza wymiary boiska w skali 1 : 100

wyjaśnia, co to jest plan przedmiotu, oblicza wymiary przedmiotu w różnych skalach, np. 1 : 5; 
1 : 20; 1 : 50

porównuje ilość informacji zawartych na mapach wykonanych w różnych skalach

oblicza wymiary boiska w skali 1 : 500; rysuje plan boiska szkolnego

wyjaśnia, co to jest skala, zapisuje skalę różnymi sposobami

porównuje skale planów i map, wyjaśnia związek odległości na mapie z zastosowaną skalą (większa, mniejsza)

sporządza legendę planu boiska i zapisuje skalę w postaci liczbowej, mianowanej, podziałki liniowej

przelicza skale planów i map

 
2. Odległości na planie, mapie i w terenie

oblicza odległość na planie lub mapie za pomocą podziałki liniowej, wykorzystując kroczek cyrkiel lub linijkę, szacuje odległość od miejsca obserwacji do wskazanego obiektu, wykorzystując informacje zawarte w podręczniku na s. 18

oblicza odległość rzeczywistą za pomocą skali liniowej wykorzystując kroczek, cyrkiel lub linijkę, oblicza odległość rzeczywistą na planie lub mapie za pomocą skali liniowej, wykorzystując nitkę

wyjaśnia, kiedy do obliczenia odległości użyjemy kroczka, a kiedy nitki, oblicza odległości na planie i mapie za pomocą skali liniowej, wykorzystując kroczek, cyrkiel lub linijkę oraz nitkę

oblicza rzeczywiste odległości między wskazanymi miastami, korzystając z podziałki liniowej

oblicza wymiary rzeczywiste obiektów, mając podane ich wymiary w skali i skalę

oblicza odległość na planie i mapie za pomocą skali liczbowej lub mianowanej,

sporządza plan terenu (działki, fragmentu osiedla, drogi do szkoły, fragmentu boiska) na papierze formatu A4, dobierając odpowiednią skalę

 
3. Wysokość w terenie i na mapie poziomicowej

odczytuje wartość wysokości względnej i bezwzględnej  rys. w podręczniku na s. 19

wymienia rodzaje wzniesień

szacuje wysokość budynku szkoły, mając podaną przybliżoną wysokość jednej kondygnacji

wyjaśnia pojęcia: wysokość bezwzględna, wysokość względna, zapisuje wysokość bezwzględną

odczytuje wysokość punktu położonego na poziomicy, rozróżnia rodzaje wzniesień

szacuje wysokość budynków kilkupiętrowych

wyjaśnia pojęcie poziomica

odczytuje przybliżoną wysokość punktu położonego między poziomicami, odczytuje z mapy poziomicowej wysokość względną, rozróżnia rodzaje zagłębień

szacuje wysokość drzewa, za pomocą metody cienia

wyjaśnia pojęcie mapa poziomicowa, omawia, jak powstaje mapa poziomicowa

podaje przykłady informacji, które można odczytać z mapy poziomicowej, rozpoznaje na mapie poziomicowej formy terenu, omawia ukształtowanie terenu na podstawie mapy poziomicowej

szacuje wysokość względną pagórka, wykorzystując informację o swoim wzroście

oblicza różnicę wysokości między najwyżej i najniżej położonymi punktami na terenie Polski, Europy i świata

 
4. Nakładanie barw na mapy poziomicowe

na podstawie legendy przyporządkowuje barwy hipsometryczne do odpowiadających im form ukształtowania powierzchni,

wskazuje na mapie ogólnogeograficznej miasta wojewódzkie, inne miasta, rzeki, jeziora

omawia barwy stosowane na mapach hipsometrycznych,

wskazuje formy terenu na mapie ogólnogeograficznej, odczytuje na mapie wysokości bezwzględne gór

wyjaśnia pojęcie barwy hipsometryczne, klasyfikuje wypukłe formy terenu, wykorzystując przedziały wysokości,

wyjaśnia pojęcie mapa ogólnogeograficzna, wskazuje na mapie ogólnogeograficznej obiekty wymienione w legendzie mapy

wyjaśnia pojęcie: mapa hipsometryczna, klasyfikuje wypukłe i wklęsłe formy terenu, wykorzystując przedziały wysokości

na podstawie informacji zawartych na mapie,charakteryzuje wybrany fragment terenu, uwzględniając ukształtowanie powierzchni oraz składniki przyrody i wytwory człowieka

porównuje zakres informacji zawartych na mapie hipsometrycznej i ogólnogeograficznej

 
Podsumowanie działu 1

   
1. Ukształtowanie powierzchni Polski

omawia rolę w kształtowaniu powierzchni ziemi przez wybraną siłę zewnętrzną

pokazuje na mapie pasy ukształtowania powierzchni Polski, odczytuje z mapy nazwy krain tworzących wybrany pas ukształtowania powierzchni Polski

wymienia siły kształtujące powierzchnię ziemi, podaje przykłady wpływu człowieka na zmiany zachodzące na powierzchni ziemi

wyjaśnia, na czym polega pasowość ukształtowania powierzchni Polski, wymienia nazwy pasów ukształtowania powierzchni Polski

pokazuje najwyżej i najniżej położone miejsca w Polsce

omawia rolę sił zewnętrznych w kształtowaniu powierzchni ziemi

omawia dowolny pas ukształtowania powierzchni Polski

charakteryzuje pas ukształtowania powierzchni, w którym położone jest jego miejsce zamieszkania

wyjaśnia, na czym polega działanie sił zewnętrznych i wewnętrznych

pokazuje na mapie krainy, które tworzą poszczególne pasy ukształtowania powierzchni Polski na podstawie opisu rozpoznaje pas ukształtowania powierzchni Polski

omawia działalność lodowca na obszarze Polski

szacuje, które pasy ukształtowania powierzchni Polski zajmują największą i najmniejszą powierzchnię

 
2. Wody powierzchniowe Polski

pokazuje na mapie Wisłę od źródła do ujścia, pokazuje na mapie jeziora, odczytuje nazwy wskazanych jezior

pokazuje na mapie Odrę od źródła do ujścia, wymienia typy zbiorników wodnych występujących w Polsce, pokazuje na mapie naturalne zbiorniki wodne, takie jak jeziora polodowcowe górskie polodowcowe, przybrzeżne

pokazuje na mapie główne dopływy Wisły i Odry, pokazuje na mapie jeziora zaporowe pokazuje na mapie największe obszary bagienne w Polsce wyjaśnia, dlaczego najwięcej jezior występuje w północnej Polsce

pokazuje na mapie dorzecze Wisły i Odry wyjaśnia, w jakich celach tworzy się sztuczne zbiorniki wodne

omawia, w jaki sposób powstają bagna

 
3. Lasy Polski

wymienia przykłady drzew iglastych i liściastych rosnących w polskich lasach

pokazuje na mapie położenie największych obszarów leśnych w Polsce

wyjaśnia, dlaczego rozmieszczenie lasów w Polsce jest nierównomierne

omawia zmiany lesistości Polski na przestrzeni dziesięciu wieków

wyjaśnia, dlaczego niekorzystne jest sadzenie lasów jednogatunkowych, prezentuje informacje na temat najgroźniejszych szkodników lasów Polski

 
4. Podział administracyjny Polski

wymienia nazwę województwa, powiatu, gminy, w której mieszka, pokazuje na mapie województwo i powiat, w którym mieszka

wymienia jednostki podziału administracyjnego Polski

pokazuje na mapie największe i najmniejsze województwo, odczytuje z mapy nazwy województw sąsiadujących z tym, w którym mieszka

uzasadnia konieczność podziału administracyjnego kraju, analizuje informacje (wykres) dotyczący liczby mieszkańców w poszczególnych województwach

omawia sposób sprawowania władzy na terenie województwa, powiatu, gminy, przygotuje informacje na temat podziału administracyjnego Polski, uwzględniając np.: największe i najmniejsze jednostki administracyjne, województwa najmniej i najbardziej zaludnione, województwa najmniej i najbardziej zurbanizowane itp.

 
5. Polska w Europie

pokazuje Polskę na mapie Europy i świata, pokazuje na mapie kraje sąsiadujące z Polską

wymienia przynajmniej trzy kraje sąsiadujące z Polską, odczytuje z mapy nazwy stolic tych krajów, główne rzeki, główne miasta

omawia położenie Polski w Europie wymienia nazwy krajów sąsiadujących z Polską

charakteryzuje jeden kraj sąsiadujący z Polską

wymienia nazwy stolic krajów sąsiadujących z  Polską

charakteryzuje kraje sąsiadujące z Polską

analizuje informacje (wykresy) dotyczące powierzchni i liczby mieszkańców wybranych krajów europejskich

przygotowuje prezentację na temat krajów sąsiadujących z Polską

wskazuje na mapie skrajne punkty Europy (najbardziej wysunięte na: północ, południe, zachód i wschód)

przygotuje informacje: na temat państw europejskich, uwzględniając np.: największe i najmniejsze państwa, państwa najmniej i najbardziej zaludnione itp.

 
6. Zjednoczona Europa

wymienia 3–4 największe kraje Unii Europejskiej rozpoznaje symbole UE (flaga, hymn, waluta)

odczytuje z mapy nazwy stolic trzech państw należących do Unii Europejskiej, główne rzeki, główne miasta

wymienia cele Unii Europejskiej (A); podaje trzy przykłady praw, jakie mają obywatele UE

prezentuje jedno państwo należące do Unii Europejskiej

wyjaśnia, w jakim celu państwa UE podejmują wspólne działania, wyjaśnia, czym jest strefa Schengen

charakteryzuje trzy wybrane kraje Unii Europejskiej

podaje przykłady działań UE mających na celu wsparcie krajów słabiej rozwiniętych

przygotuje prezentację na temat wybranych krajów Unii Europejskiej

przedstawia sylwetki dwóch Polaków działających we władzach Unii Europejskiej

prezentuje informacje na temat terytoriów zamorskich wybranych państw europejskich

 
Podsumowanie działu 2

   
1. Co zagraża przyrodzie?

wymienia rodzaje zanieczyszczeń środowiska wyjaśnia, dlaczego opadające pyły są szkodliwe dla środowiska

wymienia źródła zanieczyszczeń gleby i wody, wyjaśnia, co to są dzikie składowiska śmieci

wymienia źródła zanieczyszczeń, podaje przykłady miejsc, w których powstają trujące pyły i gazy, wyjaśnia, dlaczego nie należy uprawiać ziemi i wypasać bydła w pobliżu ruchliwych tras komunikacyjnych

wymienia źródła powstawania ścieków, wyjaśnia, dlaczego wysypiska stanowią zagrożenie dla środowiska, podaje przykłady bogactw przyrody wykorzystywanych przez człowieka

wyjaśnia, dlaczego lokalne zanieczyszczenia mogą stanowić zagrożenie dla odległych obszarów, podaje przykłady zagrożenia środowiska wynikające z rozwoju transportu samochodowego

wyjaśnia, dlaczego ścieki stanowią zagrożenie dla środowiska, wyjaśnia pojęcie bogactwa przyrody

wyjaśnia, dlaczego zanieczyszczenie środowiska jest groźne dla wszystkich organizmów, omawia sposób powstawania kwaśnych opadów, omawia sposób powstawania smogu

wyjaśnia, dlaczego ścieki mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia człowieka, uzasadnia potrzebę racjonalnego wykorzystywania bogactw przyrody

przygotuje informacje na temat zagrożeń lokalnego środowiska

 
2. Jak ratować przyrodę?

podaje 2–3 przykłady działań lokalnych służących ochronie przyrody

wykonuje wybrane czynności zgodnie z poleceniem nauczyciela

podaje 2–3 przykłady działań człowieka służących ochronie przyrody

wykonuje wybrane czynności zgodnie z instrukcją

wymienia działania człowieka służące ochronie przyrody

wykonuje wszystkie czynności zgodnie instrukcją

podaje przykłady unieszkodliwiania zanieczyszczeń przez przyrodę

podejmuje dodatkowe czynności, uzasadnia ich celowość

przedstawia idee akcji służących ochronie przyrody

przygotuje informacje na temat lokalnych działań służących ochronie środowiska

 
3. Obszary i obiekty chronione w Polsce

wymienia 2–3 formy ochrony przyrody w Polsce, podaje 2–3 przykłady ograniczeń obowiązujących na obszarach chronionych

wyjaśnia, co to są parki narodowe, podaje przykłady obiektów chronionych, omawia sposób zachowania się na obszarach chronionych

wyjaśnia cel ochrony przyrody, wyjaśnia, co to są rezerwaty, przyrody wyjaśnia, na czym polega ścisła i częściowa ochrona danego obszaru

wskazuje różnice między parkiem narodowym a parkiem krajobrazowym

przygotowuje informacje na temat obszarów i obiektów chronionych uwzględniając np.: największe i najmniejsze obszary, najstarsze i najmłodsze, obejmujące ochroną największą i najmniejszą liczbę gatunków itp.

 
przygotowuje prezentację o wybranym obszarze lub obiekcie chronionym leżącym na terenie województwa

przygotowuje informacje na temat najstarszego parku narodowego na świecie

 
4. Ochrona gatunkowa roślin, grzybów i zwierząt

wyjaśnia, na czym polega ochrona całkowita, rozpoznaje rośliny chronione, które może spotkać w najbliższej okolicy rozpoznaje zwierzęta chronione, które może spotkać w najbliższej okolicy

wykonuje wybrane czynności zgodnie z poleceniem nauczyciela

wyjaśnia, na czym polega ochrona częściowa, rozpoznaje wybrane gatunki roślin chronionych, rozpoznaje wybrane gatunki zwierząt chronionych

wykonuje wybrane czynności zgodnie z instrukcją

podaje przykłady organizmów objętych ochroną częściową, porównuje zasady ochrony ścisłej i częściowej

wykonuje wszystkie czynności zgodnie z instrukcją

wyjaśnia, na czym polega ochrona gatunkowa

podejmuje dodatkowe czynności, uzasadnia ich celowość

przygotowuje informacje na temat okresów ochronnych kilku gatunków ssaków (np. sarny, dzika) i ryb

przygotuje informacje na temat osobliwości przyrodniczych regionu

 
Podsumowanie działu 3

   
1. Co to jest krajobraz?

rozpoznaje na zdjęciach rodzaje krajobrazów, podaje przykłady krajobrazu naturalnego, określa rodzaj krajobrazu najbliższej okolicy

wymienia rodzaje krajobrazów, podaje przykłady krajobrazów kulturowych, wskazuje w krajobrazie najbliższej okolicy przez składniki, które są wytworami człowieka

wyjaśnia pojęcie krajobraz, wymienia składniki, które należy uwzględnić, opisując krajobraz, omawia cechy krajobrazu kulturowego, wskazuje w krajobrazie najbliższej okolicy składniki naturalne

podaje przykłady działalności człowieka skutkujące przekształcaniem krajobrazu, opisuje krajobraz najbliższej okolicy

wskazuje pozytywne i negatywne skutki przekształcenia (lub nie) krajobrazu najbliższej okolicy

 
2. Morze Bałtyckie

pokazuje na mapie Polski, Europy, świata Morze Bałtyckie

wyjaśnia pojęcie morze śródlądowe, podaje przykłady organizmów występujących w Morzu Bałtyckim, rozpoznaje wybrane gatunki ptaków żyjących nad Morzem Bałtyckim

wyjaśnia pojęcie cieśnina, wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie jest morzem słabo zasolonym, podaje przykłady organizmów samożywnych występujących w Morzu Bałtyckim

wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie należy do mórz chłodnych, charakteryzuje rozmieszczenie organizmów żyjących w Morzu Bałtyckim, uwzględniając głębokość i zasolenie

przygotowuje informacje na temat połowów ryb w Morzu Bałtyckim

 
3. Tam, gdzie ląd styka się z morzem

pokazuje na mapie pas pobrzeży, pokazuje na mapie jeziora przybrzeżne, rozpoznaje na zdjęciu typ wybrzeża, pokazuje na mapie Żuławy Wiślane pokazuje na mapie 3–4 miejscowości turystyczne i wypoczynkowe

omawia cechy wybrzeża niskiego i wybrzeża wysokiego wyjaśnia pojęcie wydmy omawia sposób gospodarowania na pobrzeżach

wyjaśnia pojęcie wydmy ruchome wyjaśnia, na czym polega niszcząca działalność morza   opisuje wybrzeże wysokie, wyjaśnia pojęcie depresja

omawia, w jaki sposób powstały jeziora przybrzeżne, omawia, w jaki sposób Wisła kształtowała krajobraz Żuław, wyjaśnia, dlaczego obserwujemy cofanie się wybrzeża wysokiego

omawia sposób powstawania bryzy

 
4. Gdańsk – jedno z najstarszych miast Polski

pokazuje na mapie Gdańsk

posługując się planem, wymienia atrakcje turystyczne Gdańska

omawia wygląd współczesnego Gdańska

prezentuje (np. na osi czasu) dzieje Gdańska od X w. do czasów współczesnych

przygotuje informacje na temat atrakcji turystycznych Gdyni i Sopotu

 
5. Pojezierza – krainy jezior

pokazuje na mapie Pojezierze Mazurskie, pokazuje na mapie największe jezioro i najgłębsze jezioro

wymienia cechy krajobrazu pojezierzy, pokazuje na mapie Krainę Wielkich Jezior Mazurskich

opisuje krajobraz Pojezierzy Suwalskich

wymienia siłę, która ukształtowała krajobraz pojezierzy, wyjaśnia, w jaki sposób kształtował się krajobraz pojezierzy ,omawia osobliwości przyrodnicze Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, planuje wycieczkę po Pojezierzu Mazurskim lub Pojezierzach Suwalskich

przygotowuje informację na temat osobliwości przyrodniczych wybranego pojezierza

 
6. Krajobrazy Nizin Środkowopolskich

pokazuje na mapie pas Nizin Środkowopolskich, wymienia dwie cechy krajobrazu nizinnego, pokazuje na mapie Niziny Mazowieckie

pokazuje na mapie największe obszary leśne Nizin Środkowopolskich, opisuje krajobraz nizinny

wskazuje składniki krajobrazu naturalnego na Nizinach Środkowopolskich, opisuje krajobraz Nizin Mazowieckich

omawia zmiany, jakie zaszły w krajobrazie Nizin Środkowopolskich, podaje przykłady występujących na Nizinach Mazowieckich składników krajobrazu naturalnego i kulturowego

odszukuje na mapie geometryczny środek Polski

 
7. Krajobraz wielkomiejski Warszawy

wymienia dwie cechy krajobrazu wielkomiejskiego, pokazuje na mapie Warszawę

wymienia trzy zabytki, które warto obejrzeć, będąc w Warszawie

pokazuje na mapie inne miasta, w których dominuje krajobraz wielkomiejski

posługując się planem, wymienia atrakcje turystyczne Warszawy

opisuje krajobraz wielkomiejski

proponuje trasę wycieczki po Warszawie

omawia zmiany zachodzące w krajobrazie wielkomiejskim Warszawy

proponuje tematyczną wycieczkę po Warszawie

przygotowuje notatkę prasową zachęcającą do odwiedzenia Warszawy

 
8. Wędrujemy po parkach narodowych na nizinach

pokazuje na mapie parki narodowe w pasie pobrzeży i pasie pojezierzy rozpoznaje symbole dwóch z tych parków

pokazuje na mapie parki narodowe pasa Nizin Środkowopolskich, rozpoznaje symbole dwóch z tych parków

omawia wybrany park narodowy z pasa pobrzeży lub pasa pojezierzy

omawia wybrany park narodowy pasa Nizin Środkowopolskich

charakteryzuje wybrany park narodowy z pasa pobrzeży lub pasa pojezierzy, rozpoznaje symbole parków narodowych pasa pobrzeży i pasa pojezierzy

charakteryzuje wybrany park narodowy pasa Nizin Środkowopolskich, rozpoznaje symbole parków narodowych pasa Nizin Środkowopolskich

charakteryzuje parki narodowe pobrzeży i pojezierzy

wyjaśnia, dlaczego Puszczę Białowieską nazywamy „lasem pierwotnym”

przygotuje informacje na temat rzadkich gatunków występujących w parkach narodowych pasa pobrzeży i pasa pojezierzy

 
Podsumowanie działu 4

   
1. Miejsko-przemysłowy krajobraz Wyżyny Śląskiej

pokazuje na mapie Polski pas wyżyn i Wyżynę Śląską, odczytuje z mapy nazwy miast leżących na Wyżynie Śląskiej, na podstawie zdjęcia wymienia charakterystyczne cechy krajobrazu miejsko-przemysłowego Wyżyny Śląskiej

wymienia cechy krajobrazu miejsko-przemysłowego, podaje przykłady wpływu rozwoju przemysłu na stan środowiska

podaje przyczyny przekształcenia krajobrazu naturalnego Wyżyny Śląskiej w krajobraz miejsko-przemysłowy, podaje przykłady działań człowieka służących poprawie stanu środowiska

omawia proces przekształcania krajobrazu Wyżyny Śląskiej z naturalnego w miejsko-przemysłowy, podaje przykłady zmian w środowisku spowodowanych działalnością człowieka

podaje przykłady wpływu środowiska na zdrowie ludzi, wymienia różne postaci, w jakich węgiel występuje w skorupie ziemskiej i omawia sposób ich wykorzystania

 
2. Na wapiennej Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej

pokazuje na mapie Polski Wyżynę Krakowsko-Częstochowską na podstawie zdjęcia wymienia 2–­3 cechy charakteryzujące nietoperze

pokazuje na mapie Polski Prądnik i Ojców, omawia tryb życia nietoperzy

wymienia cechy krajobrazu krasowego wyjaśnia, w jaki sposób powstają jaskinie, omawia cechy suchorośli, uzasadnia, że Wyżyna Krakowsko-Częstochowska jest atrakcyjna turystycznie

wyjaśnia pojęcie krasowienia, opisuje wygląd jaskini krasowej, wymienia przyczyny różnorodności świata roślin Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej

na podstawie dodatkowych źródeł opisuje historię jednego z zamków położonych na „Szlaku Orlich Gniazd”

 
3. Wśród pól i wąwozów Wyżyny Lubelskiej

pokazuje na mapie Polski Wyżynę Lubelską, rozpoznaje rośliny uprawiane na Wyżynie Lubelskiej

wymienia charakterystyczne cechy krajobrazu Wyżyny Lubelskiej, pokazuje na mapie główne miasta Wyżyny Lubelskiej

wyjaśnia, w jaki sposób powstają wąwozy

omawia czynniki, dzięki którym na Wyżynie Lubelskiej intensywnie rozwinęło się rolnictwo, opisuje atrakcje turystyczne wybranego miasta leżącego na Wyżynie Lubelskiej

proponuje plan wycieczki po Wyżynie Lubelskiej

 
4. Kraków – dawna stolica Polski

pokazuje na mapie Polski Kraków

rozpoznaje na zdjęciach 2–3 zabytki Krakowa

wymienia główne wydarzenia z historii Krakowa

wskazuje na planie miasta główne zabytki Krakowa, opisuje dowolny zabytek Krakowa

omawia, wykorzystując mapę, położenie Krakowa, zaznacza na osi czasu główne wydarzenia z historii Krakowa, omawia osobliwości Wawelu

opracowuje plan zwiedzania Rynku Głównego w Krakowie

wyjaśnia pojęcie kotlin podkarpackich, omawia wkład wybranych władców w rozwój Krakowa

opracowuje plan wycieczki po Starym Mieście i po Kazimierzu w Krakowie

przygotowuje prezentację na temat Ołtarza Wita Stwosza w kościele Mariackim

 
5. Wędrujemy po parkach narodowych na wyżynach

pokazuje na mapie parki narodowe chroniące obszary wyżynne rozpoznaje symbole omawianych parków narodowych

podaje przykłady 2–3 zwierząt żyjących w Ojcowskim PN podaje przykłady 2–3 zwierząt żyjących w Roztoczańskim PN

opisuje roślinność Ojcowskiego PN opisuje krajobraz Roztoczańskiego PN

uzasadnia celowość utworzenia Ojcowskiego PN i Roztoczańskiego PN

omawia wpływ turystyki na przyrodę parków narodowych ; przygotowuje informacje na temat rzadkich gatunków roślin i zwierząt występujących w omawianych parkach narodowych

 
Podsumowanie działu 5

           
1. Góry niskie, średnie i wysokie

pokazuje na mapie Polski Góry Świętokrzyskie

pokazuje na mapie Polski Sudety i Karpaty, na podstawie obserwacji okazów skał wymienia po dwie cechy skał występujących w górach (np. granitu i piaskowca)

pokazuje na mapie Polski Łysogóry

wymienia trzy cechy krajobrazu Karkonoszy, przyporządkowuje nazwy do zaprezentowanych okazów skał

wyjaśnia, jak powstały gołoborza, opisuje krajobraz Gór Świętokrzyskich

pokazuje na mapie Polski Kotlinę Jeleniogórską i Kotlinę Kłodzką, opisuje krajobraz Karkonoszy, pokazuje na mapie Polski pasma górskie tworzące Karpaty

wymienia czynniki zewnętrzne, które ukształtowały krajobraz Gór Świętokrzyskich

porównuje krajobraz Sudetów z krajobrazem Gór Świętokrzyskich, charakteryzuje skały występujące w górach

na podstawie dodatkowych źródeł wiedzy przygotowuje informacje na temat historycznych przyczyn wycinania lasów w Górach Świętokrzyskich

na podstawie dodatkowych źródeł informacji prezentuje atrakcje turystyczne Karkonoszy

 
2. Tatry – kraina turni i grani

pokazuje na mapie Polski Tatry na podstawie zdjęcia wymienia 2–3 cechy krajobrazu wysokogórskiego

pokazuje na mapie Polski Rysy – najwyższy szczyt polskiej części Tatr Wysokich, wymienia 2–3 cechy krajobrazu wysokogórskiego

pokazuje na mapie Tatr Tatry Wysokie i Tatry Zachodnie, wymienia cechy krajobrazu wysokogórskiego

omawia formy skalne występujące w Tatrach Wysokich, wymienia nazwy dużych tatrzańskich jezior, jaskiń i dolin, porównuje krajobraz Tatr Wysokich z krajobrazem Tatr Zachodnich

na podstawie dodatkowych źródeł informacji przygotowuje opis miejsc, które warto zobaczyć będąc w Tatrach

 
3. Pogoda i roślinność Tatr

wymienia 2–3 cechy tatrzańskiej pogody podaje nazwy pięter roślinności w Tatrach, omawia wybrane piętro roślinności w Tatrach

wyjaśnia, dlaczego w wyższych partiach gór dłużej zalega śnieg, porównuje roślinność regla dolnego i regla górnego

wyjaśnia, dlaczego roślinność w górach jest rozmieszczona piętrowo, oblicza temperaturę powietrza na szczytach, znając temperaturę powietrza u podnóża gór

omawia cechy wiatru halnego i jego wpływ na warunki pogodowe w Tatrach, charakteryzuje piętra roślinności w Tatrach, omawia cechy budowy roślin z poszczególnych pięter umożliwiające im życie na danej wysokości

opracowuje spis zasad, których należy przestrzegać, wybierając się w góry

 
4. Wędrujemy po

parkach narodowych w górach

pokazuje na mapie Polski parki narodowe w Górach Świętokrzyskich, Sudetach i Karpatach, rozpoznaje symbole omawianych parków narodowych

wymienia nazwy parków narodowych położonych w Górach Świętokrzyskich, Sudetach i Karpatach, wymienia 2–3 osobliwości wybranego parku narodowego, podaje po dwa przykłady organizmów chronionych w poznanych parkach narodowych

charakteryzuje wybrany park narodowy

charakteryzuje parki narodowe Gór Świętokrzyskich i Sudetów

przygotowuje informacje na temat rzadkich gatunków roślin i zwierząt żyjących w omawianych parkach narodowych

 
 
Podsumowanie działu 6

           
1. Mchy – rośliny wilgotnych środowisk lądowych

wskazuje na planszy części ciała mchu, wymienia miejsca występowania mchów

omawia budowę zewnętrzną mchu, omawia znaczenie mchów w przyrodzie

wyjaśnia związek budowy mchów ze sposobem pobierania przez nie wody podaje przykłady wykorzystywania mchów przez człowieka

omawia proces rozmnażania się mchów przez zarodniki, omawia rolę poszczególnych części ciała mchu, wyjaśnia, dlaczego mchy nazywamy organizmami pionierskimi

omawia budowę komórki roślinne, omawia rolę wybranych struktur komórkowych

 
2. Paprotniki – rośliny o zróżnicowanej budowie

wymienia grupy paprotników (paprocie, skrzypy, widłaki), wymienia miejsca występowania paprotników; rozpoznaje przedstawicieli paprotników

opisuje miejsca występowania mchów i paprotników, rozpoznaje wybranych przedstawicieli mchów, paproci, skrzypów, widłaków

omawia budowę zewnętrzną paproci dokumentuje obserwację zarodni i zarodników paproci

na okazach naturalnych wskazuje poznane części ciała roślin

podaje przykłady znaczenia paprotników, omawia budowę zewnętrzną skrzypów omawia budowę zewnętrzną widłaków

wskazuje położenie zarodni u obserwowanych roślin, dokumentuje prowadzone obserwacje

wskazuje cechy wspólne w procesie rozmnażania mchów i paprotników, wskazuje cechy wspólne paproci, skrzypów i widłaków

rozpoznaje obserwowane mchy i paprotniki, posługując się atlasem roślin

na podstawie dodatkowych źródeł informacji omawia sposób powstania węgla kamiennego

przygotowuje informacje na temat chronionych gatunków paprotników

 
3. Rośliny wytwarzające kwiaty i nasiona

pokazuje na planszy organy rośliny nasiennej, wymienia trzy przykłady znaczenia roślin nasiennych

na podstawie obserwacji wskazuje dwie cechy rośliny nagonasiennej, na podstawie obserwacji wskazuje dwie cechy rośliny okrytonasiennej rozpoznaje 2–3 rośliny nagonasienne, rozpoznaje 2–3 rośliny okrytonasienne

rozpoznaje nasiona kilku wybranych roślin nasiennych, podaje 3–4 przykłady znaczenia roślin nasiennych w przyrodzie i dla gospodarki człowieka

wskazuje cechy budowy pozwalające odróżnić od siebie wybrane rośliny nagonasienne, wskazuje cechy budowy pozwalające odróżnić od siebie wybrane rośliny okrytonasienne

wyjaśnia pojęcie rośliny nasienne, wyjaśnia pojęcia: rośliny nagonasienne i okrytonasienne, omawia występowanie roślin nasiennych na Ziemi

porównuje położenie nasion u roślin nagonasiennych i okrytonasiennych, wskazuje na okazach naturalnych roślin nago- i okrytonasiennych położenie kwiatostanów (np. u sosny i u leszczyny)

rozpoznaje typy kwiatostanów, omawia wady i zalety rozmnażania się przez zarodniki i nasiona

wyszukuje rośliny okrytonasienne posiadające poznane na lekcji typy kwiatostanów, rozpoznaje typy kwiatostanów wskazane przez nauczyciela

przygotowuje informacje na temat roślin nasiennych, uwzględniając np. najstarsze rośliny, największe, najmniejsze, itp.

przygotowuje dokumentację fotograficzną (lub prezentację multimedialną) pt. „Rośliny nasienne rosnące w najbliższej okolicy”

 
4. Budowa roślin nasiennych

wymienia główne części ciała rośliny nasiennej, opisuje budowę pędu nadziemnego, porównuje wygląd łodygi drzewa i rośliny zielnej (2–3 cechy)

opisuje budowę zewnętrzną liścia ,wymienia dwie funkcje korzeni

wskazuje poznane części ciała rośliny na okazach naturalnych, porównuje elementy budowy zewnętrznej dwóch rodzajów liści (np. brzozy i kasztanowca)

podaje przykłady roślin mających pędy podziemne, omawia rolę łodygi, na podstawie obserwacji przekroju drzewa iglastego, np. sosny, oblicza jego wiek

wymienia funkcje liścia, omawia cechy palowego systemu korzeniowego

rozpoznaje rodzaje pędów podziemnych, rozpoznaje typy systemów korzeniowych roślin

omawia funkcjepędów: nadziemnego i podziemnego

omawia rolę aparatu szparkowego u roślin, porównuje systemy korzeniowe palowy i wiązkowy

wskazuje poznane rodzaje liści na okazach naturalnych

omawia sposób przewodzenia wody i soli mineralnych oraz produktów fotosyntezy

omawia rodzaje i różne kształty liści, podając przykłady wymienia przykłady roślin mających: system korzeniowy palowy, system korzeniowy wiązkowy

porównuje budowę dwóch roślin okrytonasiennych np. tulipana i mniszka lekarskiego

podaje przykłady przekształceń łodygi, podaje przykłady wykorzystywania łodyg roślin nasiennych przez człowieka

na podstawie dodatkowych źródeł informacji podaje przykłady przekształceń liści i korzeni

wskazuje okazy roślin w środowisku przyrodniczym, u których można zaobserwować zmodyfikowane części ciała

 
5. Jak rozmnażają się rośliny nasienne?

omawia kolejne czynności rozmnażania rośliny ozdobnej przez podział,

na modelu lub planszy wskazuje poszczególne części kwiatu

wymienia warunki niezbędne do kiełkowania roślin, podaje przykłady sposobów rozprzestrzeniania nasion znajdujących się w owocach

wskazuje na okazach naturalnych kwiaty i kwiatostany,

wskazuje na okazach naturalnych poznane części kwiatu

wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie bezpłciowe roślin, podaje nazwy części kwiatu, rysuje pręcik i słupek

korzystając ze schematu, omawia cykl rozwojowy rośliny okrytonasiennej,

opisuje rysunek budowy nasienia

porównuje budowę kwiatów tulipana i jabłoni

wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie płciowe roślin,

omawia rolę poszczególnych części kwiatu, omawia budowę pręcika i słupka

wyjaśnia znaczenie pojęć: zapylenie i zapłodnienie,

charakteryzuje przystosowania owoców do różnych sposobów rozprzestrzeniania zawartych w nich nasion

wskazuje zmiany w wyglądzie kwiatu świadczące o tym, że nastąpił już proces zapłodnienia

wyjaśnia pojęcie kwiaty obupłciowe

omawia proces zapylenia i zapłodnienia u roślin okrytonasiennych, omawia budowę owocu

na podstawie obserwacji omawia zmiany wyglądu rośliny na różnych etapach rozwoju (np. występowanie liścieni, czyli pierwszych liści różniących się od liści właściwych, liczba liścieni)

na podstawie dodatkowych źródeł informacji podaje przykłady różnych przystosowań kwiatów do zapylania

przygotuje informacje na temat wartości odżywczych wybranych nasion

na podstawie dodatkowych źródeł informacji wyjaśnia, czym jest bielmo

 
6. Budowa i różnorodność grzybów

na podstawie obserwacji rysuje owocnik grzyba kapeluszowego, podaje nazwy części grzyba

wymienia miejsca występowania grzybów

wyjaśnia, dlaczego grzyby tworzą odrębne królestwo, podaje przykłady grzybów jedno- i wielokomórkowych omawia budowę grzybów wielokomórkowych

wymienia różnice między grzybami a roślinami, opisuje różne kształty owocników, podając przykłady

charakteryzuje porosty

 
7. O grzybach dobrze i źle

wyjaśnia, dlaczego należy zbierać tylko grzyby, które się zna, na podstawie ilustracji wymienia charakterystyczne cechy muchomora sromotnikowego, rozpoznaje 2–3 gatunki grzybów jadalnych

podaje przykłady wykorzystywania grzybów,

odróżnia gatunki grzybów jadalnych od gatunków grzybów trujących, podaje po 2–3 przykłady pozytywnej i negatywnej roli grzybów

opisuje (na podstawie

wymienia cechy budowy zewnętrznej grzybów ułatwiające ich rozpoznawanie podaje przykłady wpływu grzybów pasożytniczych na rośliny, zwierzęta, ludzi

wskazuje w środowisku

wymienia objawy, które mogą świadczyć o zatruciu grzybami, omawia sposób postępowania w przypadku podejrzenia zatrucia grzybami

rozpoznaje poznane kształty owocników grzybów kapeluszowych,

wyszukuje w różnych źródłach informacje o chronionych gatunkach grzybów, przygotowuje spis zasad obowiązujących podczas grzybobrania wskazuje w środowisku przyrodniczym porosty, wykorzystując skalę

 
wskazuje na okazie naturalnym poznane części ciała grzyba kapeluszowego

obserwacji) warunki, w jakich występują grzyby

przyrodniczym grzyby pasożytnicze (np. hubę, sporysz)

rozpoznaje, korzystając z atlasu 2–3 gatunki grzybów

porostową, ocenia stan czystości środowiska

 
Podsumowanie działu 7

   
1. Z czego jest zbudowany otaczający nas świat?

wykonuje z plasteliny modele drobin, wykonuje z plasteliny modele dwóch różnych substancji zbudowanych z drobin, na podstawie obserwacji wymienia właściwości 2–3 wybranych substancji, podaje przykłady ciał stałych, cieczy i gazów, rysuje ułożenie drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach

wyjaśnia, czym są drobiny, wyjaśnia pojęcie właściwości substancji, omawia wpływ temperatury na zmiany stanu skupienia substancji, rozpoznaje stan skupienia substancji na podstawie ułożenia drobin

porównuje właściwości wody w trzech stanach skupienia, omawia ułożenie drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach

wyjaśnia, podając przykłady, czym jest materia, wyjaśnia, od czego zależą właściwości substancji, porównuje ruch drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach

na podstawie dodatkowych źródeł informacji wyjaśnia, czym jest atom

 
2. Właściwości ciał stałych

bada doświadczalnie możliwość zmniejszenia objętości ciała stałego, podaje przykłady ciał twardych, kruchych i plastycznych, bada doświadczalnie właściwości mechaniczne wybranych ciał stałych

wskazuje bieguny magnetyczne w magnesie, podaje przykłady przedmiotów wykonanych z substancji kruchych, twardych i sprężystych

bada doświadczalnie wpływ rozdrobnienia substancji na jej objętość, określa właściwości ciał stałych w zakresie kształtu i ściśliwości, wymienia właściwości mechaniczne ciał stałych

bada oddziaływanie magnesów na siebie i inne substancje, podaje przykłady wykorzystania w życiu właściwości plastycznych i magnetycznych ciał stałych

wyjaśnia, co nazywamy nieściśliwością ciał stałych

wyjaśnia, czym jest magnes, podaje przykłady ciał przyciąganych i nieprzyciąganych przez magnes, określa właściwość mechaniczną wskazanego ciała stałego (np. węgla, materaca)

wyjaśnia, dlaczego ciała stałe mają określony kształt i określoną objętość

omawia wzajemne oddziaływanie magnesów, podaje przykłady przedmiotów (inne niż w podręczniku), do których wykonania wykorzystano właściwości mechaniczne i magnetyczne ciał stałych

omawia, popierając przykładami, wpływ sposobów ułożenia drobin w ciałach stałych na ich właściwości

korzystając z dodatkowych źródeł informacji, podaje przykłady wykorzystania najtwardszych ciał stałych

 
3. Właściwości cieczy

bada doświadczalnie wpływ wielkości naczynia na objętość cieczy

wymienia czynniki wpływające na szybkość parowania cieczy, podaje przykłady cieczy, których pary są łatwopalne

określa właściwości cieczy w zakresie kształtu i ściśliwości, bada doświadczalnie możliwość zmiany objętości cieczy

porównuje, przeprowadzając doświadczenie, wpływ rodzaju cieczy na szybkość parowania

wyjaśnia, dlaczego ciecze nie mają własnego kształtu, porównuje właściwości ciał stałych i cieczy w zakresie kształtu i ściśliwości

bada doświadczalnie wpływ temperatury cieczy na ich dyfuzję

wyjaśnia, dlaczego ciecze mają stałą objętość, wyjaśnia, na czym polega zjawisko dyfuzji w cieczach

na podstawie dodatkowych źródeł informacji podaje przykłady dwóch cieczy, w których nie zaobserwujemy zjawiska dyfuzji, np. woda i olej; woda i benzyna

 
4. Zależności między masą a objętością substancji

wymienia nazwy jednostek masy

podaje sposób wyznaczenia masy, doświadczalnie porównuje masy różnych substancji o tej samej objętości

oblicza masę substancji o danej objętości, mając daną masę 1 cm3 tej substancji

wyjaśnia, dlaczego substancje o tej samej objętości różnią się masami, wyjaśnia związek objętości substancji z jej masą

wyjaśnia pojęcie gęstości substancji

 
5. Właściwości gazów

bada doświadczalnie możliwość zmiany objętości gazu, podaje przykłady wykorzystania w życiu codziennym ściśliwości i rozprężliwości gazów

określa właściwości gazów w zakresie kształtu i ściśliwości podaje przykłady dyfuzji w gazach

wyjaśnia, dlaczego gazy nie mają stałego kształtu i stałej objętości, wyjaśnia, na czym polega ściśliwość gazów, wyjaśnia, na czym polega rozprężliwość gazów

porównuje przebieg dyfuzji w cieczach i w gazach

wyjaśnia, co to jest próżnia, omawia zasady bezpieczeństwa podczas posługiwania się urządzeniami, w których wykorzystano zjawisko ściśliwości gazów

 
6. Przekazywanie ciepła przez ciała stałe, ciecze i gazy

podaje przykłady ciał stałych dobrze i źle przewodzących ciepło

wyjaśnia, dzięki czemu jest możliwe ogrzewanie mieszkań za pomocą kaloryferów

wyjaśnia pojęcia: przewodnik ciepła, izolator ciepła, podaje przykłady zastosowania gazu jako izolatora ciepła

podaje przykłady zastosowania przewodnictwa cieplnego ciał stałych, porównuje przekazywanie ciepła przez ciecze, gazy i ciała stałe

wyjaśnia zasadę działania termosu, wyjaśnia, czy powiedzenie „futro grzeje” jest prawdziwe

 
7. Wpływ zmian temperatury na ciała stałe, ciecze i gazy

podaje przykłady z życia codziennego potwierdzające zjawisko rozszerzalności cieplnej ciał stałych

podaje przykłady wykorzystania w praktyce zjawiska rozszerzalności cieplnej cieczy

wyjaśnia, dlaczego latem na jezdniach powstają koleiny

bada doświadczalnie rozszerzalność cieplną cieczy, bada doświadczalnie wpływ temperatury na objętość gazów

podaje przykłady świadczące o tym, że konstruktorzy i projektanci uwzględniają zjawisko rozszerzalności cieplnej ciał stałych

wyjaśnia, na czym polega nietypowa rozszerzalność cieplna wody, porównuje zjawiska parowania i wrzenia, wyjaśnia, na jakiej zasadzie zamyka się szczelnie słoiki z przetworami

wyjaśnia związek rozszerzalności cieplnej ciał stałych z ich budową drobinową

wyjaśnia, dlaczego szybkość parowania cieczy zależy od jej temperatury

wyjaśnia wpływ temperatury powietrza na dokładność pomiarów wykonywanych przy użyciu metalowej taśmy mierniczej

wyjaśnia, dlaczego zamarzanie i rozmarzanie wody w szczelinach jezdni wpływa niekorzystnie na stan dróg

 
Podsumowanie działu 8