Przyroda - klasa V
Wymagania edukacyjne i kryteria ocen z przyrody - klasa V
Tytuł rozdziału w podręczniku |
Wymagania na ocenę dopuszczającą Uczeń: |
Wymagania na ocenę dostateczną Uczeń: |
Wymagania na ocenę dobrą Uczeń: |
Wymagania na ocenę bardzo dobrą Uczeń: |
Wymagania na ocenę celującą Uczeń: |
||
wymienia zasady pracy na lekcjach przyrody; określa, za co może uzyskać ocenę na lekcjach przyrody; wymienia możliwości poprawy oceny niedostatecznej |
|||||||
1. Skala, plan, mapa |
wykonuje pomiary przedmiotów w celu narysowania ich planów, wykonuje rysunek przedmiotu w podanej skali, mając podane wymiary w skali wyjaśnia, co to jest plan obszaru wykonuje pomiary długości i szerokości boiska w celu narysowania planu |
oblicza wymiary przedmiotu w skali 1 : 10 ; wyjaśnia, co to jest podziałka liniowa ; potrafi korzystać z podziałki liniowej wyjaśnia, co to jest mapa, odczytuje skale planu najbliższej okolicy oblicza wymiary boiska w skali 1 : 100 |
wyjaśnia, co to jest plan przedmiotu, oblicza wymiary przedmiotu w różnych skalach, np. 1 : 5; 1 : 20; 1 : 50 porównuje ilość informacji zawartych na mapach wykonanych w różnych skalach oblicza wymiary boiska w skali 1 : 500; rysuje plan boiska szkolnego |
wyjaśnia, co to jest skala, zapisuje skalę różnymi sposobami porównuje skale planów i map, wyjaśnia związek odległości na mapie z zastosowaną skalą (większa, mniejsza) sporządza legendę planu boiska i zapisuje skalę w postaci liczbowej, mianowanej, podziałki liniowej |
przelicza skale planów i map |
||
2. Odległości na planie, mapie i w terenie |
oblicza odległość na planie lub mapie za pomocą podziałki liniowej, wykorzystując kroczek cyrkiel lub linijkę, szacuje odległość od miejsca obserwacji do wskazanego obiektu, wykorzystując informacje zawarte w podręczniku na s. 18 |
oblicza odległość rzeczywistą za pomocą skali liniowej wykorzystując kroczek, cyrkiel lub linijkę, oblicza odległość rzeczywistą na planie lub mapie za pomocą skali liniowej, wykorzystując nitkę |
wyjaśnia, kiedy do obliczenia odległości użyjemy kroczka, a kiedy nitki, oblicza odległości na planie i mapie za pomocą skali liniowej, wykorzystując kroczek, cyrkiel lub linijkę oraz nitkę |
oblicza rzeczywiste odległości między wskazanymi miastami, korzystając z podziałki liniowej oblicza wymiary rzeczywiste obiektów, mając podane ich wymiary w skali i skalę |
oblicza odległość na planie i mapie za pomocą skali liczbowej lub mianowanej, sporządza plan terenu (działki, fragmentu osiedla, drogi do szkoły, fragmentu boiska) na papierze formatu A4, dobierając odpowiednią skalę |
||
3. Wysokość w terenie i na mapie poziomicowej |
odczytuje wartość wysokości względnej i bezwzględnej rys. w podręczniku na s. 19 wymienia rodzaje wzniesień szacuje wysokość budynku szkoły, mając podaną przybliżoną wysokość jednej kondygnacji |
wyjaśnia pojęcia: wysokość bezwzględna, wysokość względna, zapisuje wysokość bezwzględną odczytuje wysokość punktu położonego na poziomicy, rozróżnia rodzaje wzniesień szacuje wysokość budynków kilkupiętrowych |
wyjaśnia pojęcie poziomica odczytuje przybliżoną wysokość punktu położonego między poziomicami, odczytuje z mapy poziomicowej wysokość względną, rozróżnia rodzaje zagłębień szacuje wysokość drzewa, za pomocą metody cienia |
wyjaśnia pojęcie mapa poziomicowa, omawia, jak powstaje mapa poziomicowa podaje przykłady informacji, które można odczytać z mapy poziomicowej, rozpoznaje na mapie poziomicowej formy terenu, omawia ukształtowanie terenu na podstawie mapy poziomicowej szacuje wysokość względną pagórka, wykorzystując informację o swoim wzroście |
oblicza różnicę wysokości między najwyżej i najniżej położonymi punktami na terenie Polski, Europy i świata |
||
4. Nakładanie barw na mapy poziomicowe |
na podstawie legendy przyporządkowuje barwy hipsometryczne do odpowiadających im form ukształtowania powierzchni, wskazuje na mapie ogólnogeograficznej miasta wojewódzkie, inne miasta, rzeki, jeziora |
omawia barwy stosowane na mapach hipsometrycznych, wskazuje formy terenu na mapie ogólnogeograficznej, odczytuje na mapie wysokości bezwzględne gór |
wyjaśnia pojęcie barwy hipsometryczne, klasyfikuje wypukłe formy terenu, wykorzystując przedziały wysokości, wyjaśnia pojęcie mapa ogólnogeograficzna, wskazuje na mapie ogólnogeograficznej obiekty wymienione w legendzie mapy |
wyjaśnia pojęcie: mapa hipsometryczna, klasyfikuje wypukłe i wklęsłe formy terenu, wykorzystując przedziały wysokości na podstawie informacji zawartych na mapie,charakteryzuje wybrany fragment terenu, uwzględniając ukształtowanie powierzchni oraz składniki przyrody i wytwory człowieka |
porównuje zakres informacji zawartych na mapie hipsometrycznej i ogólnogeograficznej |
||
Podsumowanie działu 1 |
|||||||
1. Ukształtowanie powierzchni Polski |
omawia rolę w kształtowaniu powierzchni ziemi przez wybraną siłę zewnętrzną pokazuje na mapie pasy ukształtowania powierzchni Polski, odczytuje z mapy nazwy krain tworzących wybrany pas ukształtowania powierzchni Polski |
wymienia siły kształtujące powierzchnię ziemi, podaje przykłady wpływu człowieka na zmiany zachodzące na powierzchni ziemi wyjaśnia, na czym polega pasowość ukształtowania powierzchni Polski, wymienia nazwy pasów ukształtowania powierzchni Polski pokazuje najwyżej i najniżej położone miejsca w Polsce |
omawia rolę sił zewnętrznych w kształtowaniu powierzchni ziemi omawia dowolny pas ukształtowania powierzchni Polski charakteryzuje pas ukształtowania powierzchni, w którym położone jest jego miejsce zamieszkania |
wyjaśnia, na czym polega działanie sił zewnętrznych i wewnętrznych pokazuje na mapie krainy, które tworzą poszczególne pasy ukształtowania powierzchni Polski na podstawie opisu rozpoznaje pas ukształtowania powierzchni Polski |
omawia działalność lodowca na obszarze Polski szacuje, które pasy ukształtowania powierzchni Polski zajmują największą i najmniejszą powierzchnię |
||
2. Wody powierzchniowe Polski |
pokazuje na mapie Wisłę od źródła do ujścia, pokazuje na mapie jeziora, odczytuje nazwy wskazanych jezior |
pokazuje na mapie Odrę od źródła do ujścia, wymienia typy zbiorników wodnych występujących w Polsce, pokazuje na mapie naturalne zbiorniki wodne, takie jak jeziora polodowcowe górskie polodowcowe, przybrzeżne |
pokazuje na mapie główne dopływy Wisły i Odry, pokazuje na mapie jeziora zaporowe pokazuje na mapie największe obszary bagienne w Polsce wyjaśnia, dlaczego najwięcej jezior występuje w północnej Polsce |
pokazuje na mapie dorzecze Wisły i Odry wyjaśnia, w jakich celach tworzy się sztuczne zbiorniki wodne |
omawia, w jaki sposób powstają bagna |
||
3. Lasy Polski |
wymienia przykłady drzew iglastych i liściastych rosnących w polskich lasach |
pokazuje na mapie położenie największych obszarów leśnych w Polsce |
wyjaśnia, dlaczego rozmieszczenie lasów w Polsce jest nierównomierne |
omawia zmiany lesistości Polski na przestrzeni dziesięciu wieków |
wyjaśnia, dlaczego niekorzystne jest sadzenie lasów jednogatunkowych, prezentuje informacje na temat najgroźniejszych szkodników lasów Polski |
||
4. Podział administracyjny Polski |
wymienia nazwę województwa, powiatu, gminy, w której mieszka, pokazuje na mapie województwo i powiat, w którym mieszka |
wymienia jednostki podziału administracyjnego Polski |
pokazuje na mapie największe i najmniejsze województwo, odczytuje z mapy nazwy województw sąsiadujących z tym, w którym mieszka |
uzasadnia konieczność podziału administracyjnego kraju, analizuje informacje (wykres) dotyczący liczby mieszkańców w poszczególnych województwach |
omawia sposób sprawowania władzy na terenie województwa, powiatu, gminy, przygotuje informacje na temat podziału administracyjnego Polski, uwzględniając np.: największe i najmniejsze jednostki administracyjne, województwa najmniej i najbardziej zaludnione, województwa najmniej i najbardziej zurbanizowane itp. |
||
5. Polska w Europie |
pokazuje Polskę na mapie Europy i świata, pokazuje na mapie kraje sąsiadujące z Polską wymienia przynajmniej trzy kraje sąsiadujące z Polską, odczytuje z mapy nazwy stolic tych krajów, główne rzeki, główne miasta |
omawia położenie Polski w Europie wymienia nazwy krajów sąsiadujących z Polską charakteryzuje jeden kraj sąsiadujący z Polską |
wymienia nazwy stolic krajów sąsiadujących z Polską charakteryzuje kraje sąsiadujące z Polską |
analizuje informacje (wykresy) dotyczące powierzchni i liczby mieszkańców wybranych krajów europejskich przygotowuje prezentację na temat krajów sąsiadujących z Polską |
wskazuje na mapie skrajne punkty Europy (najbardziej wysunięte na: północ, południe, zachód i wschód) przygotuje informacje: na temat państw europejskich, uwzględniając np.: największe i najmniejsze państwa, państwa najmniej i najbardziej zaludnione itp. |
||
6. Zjednoczona Europa |
wymienia 3–4 największe kraje Unii Europejskiej rozpoznaje symbole UE (flaga, hymn, waluta) odczytuje z mapy nazwy stolic trzech państw należących do Unii Europejskiej, główne rzeki, główne miasta |
wymienia cele Unii Europejskiej (A); podaje trzy przykłady praw, jakie mają obywatele UE prezentuje jedno państwo należące do Unii Europejskiej |
wyjaśnia, w jakim celu państwa UE podejmują wspólne działania, wyjaśnia, czym jest strefa Schengen charakteryzuje trzy wybrane kraje Unii Europejskiej |
podaje przykłady działań UE mających na celu wsparcie krajów słabiej rozwiniętych przygotuje prezentację na temat wybranych krajów Unii Europejskiej |
przedstawia sylwetki dwóch Polaków działających we władzach Unii Europejskiej prezentuje informacje na temat terytoriów zamorskich wybranych państw europejskich |
||
Podsumowanie działu 2 |
|||||||
1. Co zagraża przyrodzie? |
wymienia rodzaje zanieczyszczeń środowiska wyjaśnia, dlaczego opadające pyły są szkodliwe dla środowiska wymienia źródła zanieczyszczeń gleby i wody, wyjaśnia, co to są dzikie składowiska śmieci |
wymienia źródła zanieczyszczeń, podaje przykłady miejsc, w których powstają trujące pyły i gazy, wyjaśnia, dlaczego nie należy uprawiać ziemi i wypasać bydła w pobliżu ruchliwych tras komunikacyjnych wymienia źródła powstawania ścieków, wyjaśnia, dlaczego wysypiska stanowią zagrożenie dla środowiska, podaje przykłady bogactw przyrody wykorzystywanych przez człowieka |
wyjaśnia, dlaczego lokalne zanieczyszczenia mogą stanowić zagrożenie dla odległych obszarów, podaje przykłady zagrożenia środowiska wynikające z rozwoju transportu samochodowego wyjaśnia, dlaczego ścieki stanowią zagrożenie dla środowiska, wyjaśnia pojęcie bogactwa przyrody |
wyjaśnia, dlaczego zanieczyszczenie środowiska jest groźne dla wszystkich organizmów, omawia sposób powstawania kwaśnych opadów, omawia sposób powstawania smogu wyjaśnia, dlaczego ścieki mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia człowieka, uzasadnia potrzebę racjonalnego wykorzystywania bogactw przyrody |
przygotuje informacje na temat zagrożeń lokalnego środowiska |
||
2. Jak ratować przyrodę? |
podaje 2–3 przykłady działań lokalnych służących ochronie przyrody wykonuje wybrane czynności zgodnie z poleceniem nauczyciela |
podaje 2–3 przykłady działań człowieka służących ochronie przyrody wykonuje wybrane czynności zgodnie z instrukcją |
wymienia działania człowieka służące ochronie przyrody wykonuje wszystkie czynności zgodnie instrukcją |
podaje przykłady unieszkodliwiania zanieczyszczeń przez przyrodę podejmuje dodatkowe czynności, uzasadnia ich celowość |
przedstawia idee akcji służących ochronie przyrody przygotuje informacje na temat lokalnych działań służących ochronie środowiska |
||
3. Obszary i obiekty chronione w Polsce |
wymienia 2–3 formy ochrony przyrody w Polsce, podaje 2–3 przykłady ograniczeń obowiązujących na obszarach chronionych |
wyjaśnia, co to są parki narodowe, podaje przykłady obiektów chronionych, omawia sposób zachowania się na obszarach chronionych |
wyjaśnia cel ochrony przyrody, wyjaśnia, co to są rezerwaty, przyrody wyjaśnia, na czym polega ścisła i częściowa ochrona danego obszaru |
wskazuje różnice między parkiem narodowym a parkiem krajobrazowym |
przygotowuje informacje na temat obszarów i obiektów chronionych uwzględniając np.: największe i najmniejsze obszary, najstarsze i najmłodsze, obejmujące ochroną największą i najmniejszą liczbę gatunków itp. |
||
przygotowuje prezentację o wybranym obszarze lub obiekcie chronionym leżącym na terenie województwa |
przygotowuje informacje na temat najstarszego parku narodowego na świecie |
||||||
4. Ochrona gatunkowa roślin, grzybów i zwierząt |
wyjaśnia, na czym polega ochrona całkowita, rozpoznaje rośliny chronione, które może spotkać w najbliższej okolicy rozpoznaje zwierzęta chronione, które może spotkać w najbliższej okolicy wykonuje wybrane czynności zgodnie z poleceniem nauczyciela |
wyjaśnia, na czym polega ochrona częściowa, rozpoznaje wybrane gatunki roślin chronionych, rozpoznaje wybrane gatunki zwierząt chronionych wykonuje wybrane czynności zgodnie z instrukcją |
podaje przykłady organizmów objętych ochroną częściową, porównuje zasady ochrony ścisłej i częściowej wykonuje wszystkie czynności zgodnie z instrukcją |
wyjaśnia, na czym polega ochrona gatunkowa podejmuje dodatkowe czynności, uzasadnia ich celowość |
przygotowuje informacje na temat okresów ochronnych kilku gatunków ssaków (np. sarny, dzika) i ryb przygotuje informacje na temat osobliwości przyrodniczych regionu |
||
Podsumowanie działu 3 |
|||||||
1. Co to jest krajobraz? |
rozpoznaje na zdjęciach rodzaje krajobrazów, podaje przykłady krajobrazu naturalnego, określa rodzaj krajobrazu najbliższej okolicy |
wymienia rodzaje krajobrazów, podaje przykłady krajobrazów kulturowych, wskazuje w krajobrazie najbliższej okolicy przez składniki, które są wytworami człowieka |
wyjaśnia pojęcie krajobraz, wymienia składniki, które należy uwzględnić, opisując krajobraz, omawia cechy krajobrazu kulturowego, wskazuje w krajobrazie najbliższej okolicy składniki naturalne |
podaje przykłady działalności człowieka skutkujące przekształcaniem krajobrazu, opisuje krajobraz najbliższej okolicy |
wskazuje pozytywne i negatywne skutki przekształcenia (lub nie) krajobrazu najbliższej okolicy |
||
2. Morze Bałtyckie |
pokazuje na mapie Polski, Europy, świata Morze Bałtyckie |
wyjaśnia pojęcie morze śródlądowe, podaje przykłady organizmów występujących w Morzu Bałtyckim, rozpoznaje wybrane gatunki ptaków żyjących nad Morzem Bałtyckim |
wyjaśnia pojęcie cieśnina, wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie jest morzem słabo zasolonym, podaje przykłady organizmów samożywnych występujących w Morzu Bałtyckim |
wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie należy do mórz chłodnych, charakteryzuje rozmieszczenie organizmów żyjących w Morzu Bałtyckim, uwzględniając głębokość i zasolenie |
przygotowuje informacje na temat połowów ryb w Morzu Bałtyckim |
||
3. Tam, gdzie ląd styka się z morzem |
pokazuje na mapie pas pobrzeży, pokazuje na mapie jeziora przybrzeżne, rozpoznaje na zdjęciu typ wybrzeża, pokazuje na mapie Żuławy Wiślane pokazuje na mapie 3–4 miejscowości turystyczne i wypoczynkowe |
omawia cechy wybrzeża niskiego i wybrzeża wysokiego wyjaśnia pojęcie wydmy omawia sposób gospodarowania na pobrzeżach |
wyjaśnia pojęcie wydmy ruchome wyjaśnia, na czym polega niszcząca działalność morza opisuje wybrzeże wysokie, wyjaśnia pojęcie depresja |
omawia, w jaki sposób powstały jeziora przybrzeżne, omawia, w jaki sposób Wisła kształtowała krajobraz Żuław, wyjaśnia, dlaczego obserwujemy cofanie się wybrzeża wysokiego |
omawia sposób powstawania bryzy |
||
4. Gdańsk – jedno z najstarszych miast Polski |
pokazuje na mapie Gdańsk |
posługując się planem, wymienia atrakcje turystyczne Gdańska |
omawia wygląd współczesnego Gdańska |
prezentuje (np. na osi czasu) dzieje Gdańska od X w. do czasów współczesnych |
przygotuje informacje na temat atrakcji turystycznych Gdyni i Sopotu |
||
5. Pojezierza – krainy jezior |
pokazuje na mapie Pojezierze Mazurskie, pokazuje na mapie największe jezioro i najgłębsze jezioro |
wymienia cechy krajobrazu pojezierzy, pokazuje na mapie Krainę Wielkich Jezior Mazurskich |
opisuje krajobraz Pojezierzy Suwalskich |
wymienia siłę, która ukształtowała krajobraz pojezierzy, wyjaśnia, w jaki sposób kształtował się krajobraz pojezierzy ,omawia osobliwości przyrodnicze Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, planuje wycieczkę po Pojezierzu Mazurskim lub Pojezierzach Suwalskich |
przygotowuje informację na temat osobliwości przyrodniczych wybranego pojezierza |
||
6. Krajobrazy Nizin Środkowopolskich |
pokazuje na mapie pas Nizin Środkowopolskich, wymienia dwie cechy krajobrazu nizinnego, pokazuje na mapie Niziny Mazowieckie |
pokazuje na mapie największe obszary leśne Nizin Środkowopolskich, opisuje krajobraz nizinny |
wskazuje składniki krajobrazu naturalnego na Nizinach Środkowopolskich, opisuje krajobraz Nizin Mazowieckich |
omawia zmiany, jakie zaszły w krajobrazie Nizin Środkowopolskich, podaje przykłady występujących na Nizinach Mazowieckich składników krajobrazu naturalnego i kulturowego |
odszukuje na mapie geometryczny środek Polski |
||
7. Krajobraz wielkomiejski Warszawy |
wymienia dwie cechy krajobrazu wielkomiejskiego, pokazuje na mapie Warszawę wymienia trzy zabytki, które warto obejrzeć, będąc w Warszawie |
pokazuje na mapie inne miasta, w których dominuje krajobraz wielkomiejski posługując się planem, wymienia atrakcje turystyczne Warszawy |
opisuje krajobraz wielkomiejski proponuje trasę wycieczki po Warszawie |
omawia zmiany zachodzące w krajobrazie wielkomiejskim Warszawy proponuje tematyczną wycieczkę po Warszawie |
przygotowuje notatkę prasową zachęcającą do odwiedzenia Warszawy |
||
8. Wędrujemy po parkach narodowych na nizinach |
pokazuje na mapie parki narodowe w pasie pobrzeży i pasie pojezierzy rozpoznaje symbole dwóch z tych parków pokazuje na mapie parki narodowe pasa Nizin Środkowopolskich, rozpoznaje symbole dwóch z tych parków |
omawia wybrany park narodowy z pasa pobrzeży lub pasa pojezierzy omawia wybrany park narodowy pasa Nizin Środkowopolskich |
charakteryzuje wybrany park narodowy z pasa pobrzeży lub pasa pojezierzy, rozpoznaje symbole parków narodowych pasa pobrzeży i pasa pojezierzy charakteryzuje wybrany park narodowy pasa Nizin Środkowopolskich, rozpoznaje symbole parków narodowych pasa Nizin Środkowopolskich |
charakteryzuje parki narodowe pobrzeży i pojezierzy wyjaśnia, dlaczego Puszczę Białowieską nazywamy „lasem pierwotnym” |
przygotuje informacje na temat rzadkich gatunków występujących w parkach narodowych pasa pobrzeży i pasa pojezierzy |
||
Podsumowanie działu 4 |
|||||||
1. Miejsko-przemysłowy krajobraz Wyżyny Śląskiej |
pokazuje na mapie Polski pas wyżyn i Wyżynę Śląską, odczytuje z mapy nazwy miast leżących na Wyżynie Śląskiej, na podstawie zdjęcia wymienia charakterystyczne cechy krajobrazu miejsko-przemysłowego Wyżyny Śląskiej |
wymienia cechy krajobrazu miejsko-przemysłowego, podaje przykłady wpływu rozwoju przemysłu na stan środowiska |
podaje przyczyny przekształcenia krajobrazu naturalnego Wyżyny Śląskiej w krajobraz miejsko-przemysłowy, podaje przykłady działań człowieka służących poprawie stanu środowiska |
omawia proces przekształcania krajobrazu Wyżyny Śląskiej z naturalnego w miejsko-przemysłowy, podaje przykłady zmian w środowisku spowodowanych działalnością człowieka |
podaje przykłady wpływu środowiska na zdrowie ludzi, wymienia różne postaci, w jakich węgiel występuje w skorupie ziemskiej i omawia sposób ich wykorzystania |
||
2. Na wapiennej Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej |
pokazuje na mapie Polski Wyżynę Krakowsko-Częstochowską na podstawie zdjęcia wymienia 2–3 cechy charakteryzujące nietoperze |
pokazuje na mapie Polski Prądnik i Ojców, omawia tryb życia nietoperzy |
wymienia cechy krajobrazu krasowego wyjaśnia, w jaki sposób powstają jaskinie, omawia cechy suchorośli, uzasadnia, że Wyżyna Krakowsko-Częstochowska jest atrakcyjna turystycznie |
wyjaśnia pojęcie krasowienia, opisuje wygląd jaskini krasowej, wymienia przyczyny różnorodności świata roślin Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej |
na podstawie dodatkowych źródeł opisuje historię jednego z zamków położonych na „Szlaku Orlich Gniazd” |
||
3. Wśród pól i wąwozów Wyżyny Lubelskiej |
pokazuje na mapie Polski Wyżynę Lubelską, rozpoznaje rośliny uprawiane na Wyżynie Lubelskiej |
wymienia charakterystyczne cechy krajobrazu Wyżyny Lubelskiej, pokazuje na mapie główne miasta Wyżyny Lubelskiej |
wyjaśnia, w jaki sposób powstają wąwozy |
omawia czynniki, dzięki którym na Wyżynie Lubelskiej intensywnie rozwinęło się rolnictwo, opisuje atrakcje turystyczne wybranego miasta leżącego na Wyżynie Lubelskiej |
proponuje plan wycieczki po Wyżynie Lubelskiej |
||
4. Kraków – dawna stolica Polski |
pokazuje na mapie Polski Kraków rozpoznaje na zdjęciach 2–3 zabytki Krakowa |
wymienia główne wydarzenia z historii Krakowa wskazuje na planie miasta główne zabytki Krakowa, opisuje dowolny zabytek Krakowa |
omawia, wykorzystując mapę, położenie Krakowa, zaznacza na osi czasu główne wydarzenia z historii Krakowa, omawia osobliwości Wawelu opracowuje plan zwiedzania Rynku Głównego w Krakowie |
wyjaśnia pojęcie kotlin podkarpackich, omawia wkład wybranych władców w rozwój Krakowa opracowuje plan wycieczki po Starym Mieście i po Kazimierzu w Krakowie |
przygotowuje prezentację na temat Ołtarza Wita Stwosza w kościele Mariackim |
||
5. Wędrujemy po parkach narodowych na wyżynach |
pokazuje na mapie parki narodowe chroniące obszary wyżynne rozpoznaje symbole omawianych parków narodowych |
podaje przykłady 2–3 zwierząt żyjących w Ojcowskim PN podaje przykłady 2–3 zwierząt żyjących w Roztoczańskim PN |
opisuje roślinność Ojcowskiego PN opisuje krajobraz Roztoczańskiego PN |
uzasadnia celowość utworzenia Ojcowskiego PN i Roztoczańskiego PN |
omawia wpływ turystyki na przyrodę parków narodowych ; przygotowuje informacje na temat rzadkich gatunków roślin i zwierząt występujących w omawianych parkach narodowych |
||
Podsumowanie działu 5 |
|||||||
1. Góry niskie, średnie i wysokie |
pokazuje na mapie Polski Góry Świętokrzyskie pokazuje na mapie Polski Sudety i Karpaty, na podstawie obserwacji okazów skał wymienia po dwie cechy skał występujących w górach (np. granitu i piaskowca) |
pokazuje na mapie Polski Łysogóry wymienia trzy cechy krajobrazu Karkonoszy, przyporządkowuje nazwy do zaprezentowanych okazów skał |
wyjaśnia, jak powstały gołoborza, opisuje krajobraz Gór Świętokrzyskich pokazuje na mapie Polski Kotlinę Jeleniogórską i Kotlinę Kłodzką, opisuje krajobraz Karkonoszy, pokazuje na mapie Polski pasma górskie tworzące Karpaty |
wymienia czynniki zewnętrzne, które ukształtowały krajobraz Gór Świętokrzyskich porównuje krajobraz Sudetów z krajobrazem Gór Świętokrzyskich, charakteryzuje skały występujące w górach |
na podstawie dodatkowych źródeł wiedzy przygotowuje informacje na temat historycznych przyczyn wycinania lasów w Górach Świętokrzyskich na podstawie dodatkowych źródeł informacji prezentuje atrakcje turystyczne Karkonoszy |
||
2. Tatry – kraina turni i grani |
pokazuje na mapie Polski Tatry na podstawie zdjęcia wymienia 2–3 cechy krajobrazu wysokogórskiego |
pokazuje na mapie Polski Rysy – najwyższy szczyt polskiej części Tatr Wysokich, wymienia 2–3 cechy krajobrazu wysokogórskiego |
pokazuje na mapie Tatr Tatry Wysokie i Tatry Zachodnie, wymienia cechy krajobrazu wysokogórskiego |
omawia formy skalne występujące w Tatrach Wysokich, wymienia nazwy dużych tatrzańskich jezior, jaskiń i dolin, porównuje krajobraz Tatr Wysokich z krajobrazem Tatr Zachodnich |
na podstawie dodatkowych źródeł informacji przygotowuje opis miejsc, które warto zobaczyć będąc w Tatrach |
||
3. Pogoda i roślinność Tatr |
wymienia 2–3 cechy tatrzańskiej pogody podaje nazwy pięter roślinności w Tatrach, omawia wybrane piętro roślinności w Tatrach |
wyjaśnia, dlaczego w wyższych partiach gór dłużej zalega śnieg, porównuje roślinność regla dolnego i regla górnego |
wyjaśnia, dlaczego roślinność w górach jest rozmieszczona piętrowo, oblicza temperaturę powietrza na szczytach, znając temperaturę powietrza u podnóża gór |
omawia cechy wiatru halnego i jego wpływ na warunki pogodowe w Tatrach, charakteryzuje piętra roślinności w Tatrach, omawia cechy budowy roślin z poszczególnych pięter umożliwiające im życie na danej wysokości |
opracowuje spis zasad, których należy przestrzegać, wybierając się w góry |
||
4. Wędrujemy po parkach narodowych w górach |
pokazuje na mapie Polski parki narodowe w Górach Świętokrzyskich, Sudetach i Karpatach, rozpoznaje symbole omawianych parków narodowych |
wymienia nazwy parków narodowych położonych w Górach Świętokrzyskich, Sudetach i Karpatach, wymienia 2–3 osobliwości wybranego parku narodowego, podaje po dwa przykłady organizmów chronionych w poznanych parkach narodowych |
charakteryzuje wybrany park narodowy |
charakteryzuje parki narodowe Gór Świętokrzyskich i Sudetów |
przygotowuje informacje na temat rzadkich gatunków roślin i zwierząt żyjących w omawianych parkach narodowych |
||
Podsumowanie działu 6 |
|||||||
1. Mchy – rośliny wilgotnych środowisk lądowych |
wskazuje na planszy części ciała mchu, wymienia miejsca występowania mchów |
omawia budowę zewnętrzną mchu, omawia znaczenie mchów w przyrodzie |
wyjaśnia związek budowy mchów ze sposobem pobierania przez nie wody podaje przykłady wykorzystywania mchów przez człowieka |
omawia proces rozmnażania się mchów przez zarodniki, omawia rolę poszczególnych części ciała mchu, wyjaśnia, dlaczego mchy nazywamy organizmami pionierskimi |
omawia budowę komórki roślinne, omawia rolę wybranych struktur komórkowych |
||
2. Paprotniki – rośliny o zróżnicowanej budowie |
wymienia grupy paprotników (paprocie, skrzypy, widłaki), wymienia miejsca występowania paprotników; rozpoznaje przedstawicieli paprotników opisuje miejsca występowania mchów i paprotników, rozpoznaje wybranych przedstawicieli mchów, paproci, skrzypów, widłaków |
omawia budowę zewnętrzną paproci dokumentuje obserwację zarodni i zarodników paproci na okazach naturalnych wskazuje poznane części ciała roślin |
podaje przykłady znaczenia paprotników, omawia budowę zewnętrzną skrzypów omawia budowę zewnętrzną widłaków wskazuje położenie zarodni u obserwowanych roślin, dokumentuje prowadzone obserwacje |
wskazuje cechy wspólne w procesie rozmnażania mchów i paprotników, wskazuje cechy wspólne paproci, skrzypów i widłaków rozpoznaje obserwowane mchy i paprotniki, posługując się atlasem roślin |
na podstawie dodatkowych źródeł informacji omawia sposób powstania węgla kamiennego przygotowuje informacje na temat chronionych gatunków paprotników |
||
3. Rośliny wytwarzające kwiaty i nasiona |
pokazuje na planszy organy rośliny nasiennej, wymienia trzy przykłady znaczenia roślin nasiennych na podstawie obserwacji wskazuje dwie cechy rośliny nagonasiennej, na podstawie obserwacji wskazuje dwie cechy rośliny okrytonasiennej rozpoznaje 2–3 rośliny nagonasienne, rozpoznaje 2–3 rośliny okrytonasienne |
rozpoznaje nasiona kilku wybranych roślin nasiennych, podaje 3–4 przykłady znaczenia roślin nasiennych w przyrodzie i dla gospodarki człowieka wskazuje cechy budowy pozwalające odróżnić od siebie wybrane rośliny nagonasienne, wskazuje cechy budowy pozwalające odróżnić od siebie wybrane rośliny okrytonasienne |
wyjaśnia pojęcie rośliny nasienne, wyjaśnia pojęcia: rośliny nagonasienne i okrytonasienne, omawia występowanie roślin nasiennych na Ziemi porównuje położenie nasion u roślin nagonasiennych i okrytonasiennych, wskazuje na okazach naturalnych roślin nago- i okrytonasiennych położenie kwiatostanów (np. u sosny i u leszczyny) |
rozpoznaje typy kwiatostanów, omawia wady i zalety rozmnażania się przez zarodniki i nasiona wyszukuje rośliny okrytonasienne posiadające poznane na lekcji typy kwiatostanów, rozpoznaje typy kwiatostanów wskazane przez nauczyciela |
przygotowuje informacje na temat roślin nasiennych, uwzględniając np. najstarsze rośliny, największe, najmniejsze, itp. przygotowuje dokumentację fotograficzną (lub prezentację multimedialną) pt. „Rośliny nasienne rosnące w najbliższej okolicy” |
||
4. Budowa roślin nasiennych |
wymienia główne części ciała rośliny nasiennej, opisuje budowę pędu nadziemnego, porównuje wygląd łodygi drzewa i rośliny zielnej (2–3 cechy) opisuje budowę zewnętrzną liścia ,wymienia dwie funkcje korzeni wskazuje poznane części ciała rośliny na okazach naturalnych, porównuje elementy budowy zewnętrznej dwóch rodzajów liści (np. brzozy i kasztanowca) |
podaje przykłady roślin mających pędy podziemne, omawia rolę łodygi, na podstawie obserwacji przekroju drzewa iglastego, np. sosny, oblicza jego wiek wymienia funkcje liścia, omawia cechy palowego systemu korzeniowego rozpoznaje rodzaje pędów podziemnych, rozpoznaje typy systemów korzeniowych roślin |
omawia funkcjepędów: nadziemnego i podziemnego omawia rolę aparatu szparkowego u roślin, porównuje systemy korzeniowe palowy i wiązkowy wskazuje poznane rodzaje liści na okazach naturalnych |
omawia sposób przewodzenia wody i soli mineralnych oraz produktów fotosyntezy omawia rodzaje i różne kształty liści, podając przykłady wymienia przykłady roślin mających: system korzeniowy palowy, system korzeniowy wiązkowy porównuje budowę dwóch roślin okrytonasiennych np. tulipana i mniszka lekarskiego |
podaje przykłady przekształceń łodygi, podaje przykłady wykorzystywania łodyg roślin nasiennych przez człowieka na podstawie dodatkowych źródeł informacji podaje przykłady przekształceń liści i korzeni wskazuje okazy roślin w środowisku przyrodniczym, u których można zaobserwować zmodyfikowane części ciała |
||
5. Jak rozmnażają się rośliny nasienne? |
omawia kolejne czynności rozmnażania rośliny ozdobnej przez podział, na modelu lub planszy wskazuje poszczególne części kwiatu wymienia warunki niezbędne do kiełkowania roślin, podaje przykłady sposobów rozprzestrzeniania nasion znajdujących się w owocach wskazuje na okazach naturalnych kwiaty i kwiatostany, wskazuje na okazach naturalnych poznane części kwiatu |
wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie bezpłciowe roślin, podaje nazwy części kwiatu, rysuje pręcik i słupek korzystając ze schematu, omawia cykl rozwojowy rośliny okrytonasiennej, opisuje rysunek budowy nasienia porównuje budowę kwiatów tulipana i jabłoni |
wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie płciowe roślin, omawia rolę poszczególnych części kwiatu, omawia budowę pręcika i słupka wyjaśnia znaczenie pojęć: zapylenie i zapłodnienie, charakteryzuje przystosowania owoców do różnych sposobów rozprzestrzeniania zawartych w nich nasion wskazuje zmiany w wyglądzie kwiatu świadczące o tym, że nastąpił już proces zapłodnienia |
wyjaśnia pojęcie kwiaty obupłciowe omawia proces zapylenia i zapłodnienia u roślin okrytonasiennych, omawia budowę owocu na podstawie obserwacji omawia zmiany wyglądu rośliny na różnych etapach rozwoju (np. występowanie liścieni, czyli pierwszych liści różniących się od liści właściwych, liczba liścieni) |
na podstawie dodatkowych źródeł informacji podaje przykłady różnych przystosowań kwiatów do zapylania przygotuje informacje na temat wartości odżywczych wybranych nasion na podstawie dodatkowych źródeł informacji wyjaśnia, czym jest bielmo |
||
6. Budowa i różnorodność grzybów |
na podstawie obserwacji rysuje owocnik grzyba kapeluszowego, podaje nazwy części grzyba |
wymienia miejsca występowania grzybów |
wyjaśnia, dlaczego grzyby tworzą odrębne królestwo, podaje przykłady grzybów jedno- i wielokomórkowych omawia budowę grzybów wielokomórkowych |
wymienia różnice między grzybami a roślinami, opisuje różne kształty owocników, podając przykłady |
charakteryzuje porosty |
||
7. O grzybach dobrze i źle |
wyjaśnia, dlaczego należy zbierać tylko grzyby, które się zna, na podstawie ilustracji wymienia charakterystyczne cechy muchomora sromotnikowego, rozpoznaje 2–3 gatunki grzybów jadalnych |
podaje przykłady wykorzystywania grzybów, odróżnia gatunki grzybów jadalnych od gatunków grzybów trujących, podaje po 2–3 przykłady pozytywnej i negatywnej roli grzybów opisuje (na podstawie |
wymienia cechy budowy zewnętrznej grzybów ułatwiające ich rozpoznawanie podaje przykłady wpływu grzybów pasożytniczych na rośliny, zwierzęta, ludzi wskazuje w środowisku |
wymienia objawy, które mogą świadczyć o zatruciu grzybami, omawia sposób postępowania w przypadku podejrzenia zatrucia grzybami rozpoznaje poznane kształty owocników grzybów kapeluszowych, |
wyszukuje w różnych źródłach informacje o chronionych gatunkach grzybów, przygotowuje spis zasad obowiązujących podczas grzybobrania wskazuje w środowisku przyrodniczym porosty, wykorzystując skalę |
||
wskazuje na okazie naturalnym poznane części ciała grzyba kapeluszowego |
obserwacji) warunki, w jakich występują grzyby |
przyrodniczym grzyby pasożytnicze (np. hubę, sporysz) |
rozpoznaje, korzystając z atlasu 2–3 gatunki grzybów |
porostową, ocenia stan czystości środowiska |
|||
Podsumowanie działu 7 |
|||||||
1. Z czego jest zbudowany otaczający nas świat? |
wykonuje z plasteliny modele drobin, wykonuje z plasteliny modele dwóch różnych substancji zbudowanych z drobin, na podstawie obserwacji wymienia właściwości 2–3 wybranych substancji, podaje przykłady ciał stałych, cieczy i gazów, rysuje ułożenie drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach |
wyjaśnia, czym są drobiny, wyjaśnia pojęcie właściwości substancji, omawia wpływ temperatury na zmiany stanu skupienia substancji, rozpoznaje stan skupienia substancji na podstawie ułożenia drobin |
porównuje właściwości wody w trzech stanach skupienia, omawia ułożenie drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach |
wyjaśnia, podając przykłady, czym jest materia, wyjaśnia, od czego zależą właściwości substancji, porównuje ruch drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach |
na podstawie dodatkowych źródeł informacji wyjaśnia, czym jest atom |
||
2. Właściwości ciał stałych |
bada doświadczalnie możliwość zmniejszenia objętości ciała stałego, podaje przykłady ciał twardych, kruchych i plastycznych, bada doświadczalnie właściwości mechaniczne wybranych ciał stałych wskazuje bieguny magnetyczne w magnesie, podaje przykłady przedmiotów wykonanych z substancji kruchych, twardych i sprężystych |
bada doświadczalnie wpływ rozdrobnienia substancji na jej objętość, określa właściwości ciał stałych w zakresie kształtu i ściśliwości, wymienia właściwości mechaniczne ciał stałych bada oddziaływanie magnesów na siebie i inne substancje, podaje przykłady wykorzystania w życiu właściwości plastycznych i magnetycznych ciał stałych |
wyjaśnia, co nazywamy nieściśliwością ciał stałych wyjaśnia, czym jest magnes, podaje przykłady ciał przyciąganych i nieprzyciąganych przez magnes, określa właściwość mechaniczną wskazanego ciała stałego (np. węgla, materaca) |
wyjaśnia, dlaczego ciała stałe mają określony kształt i określoną objętość omawia wzajemne oddziaływanie magnesów, podaje przykłady przedmiotów (inne niż w podręczniku), do których wykonania wykorzystano właściwości mechaniczne i magnetyczne ciał stałych |
omawia, popierając przykładami, wpływ sposobów ułożenia drobin w ciałach stałych na ich właściwości korzystając z dodatkowych źródeł informacji, podaje przykłady wykorzystania najtwardszych ciał stałych |
||
3. Właściwości cieczy |
bada doświadczalnie wpływ wielkości naczynia na objętość cieczy wymienia czynniki wpływające na szybkość parowania cieczy, podaje przykłady cieczy, których pary są łatwopalne |
określa właściwości cieczy w zakresie kształtu i ściśliwości, bada doświadczalnie możliwość zmiany objętości cieczy porównuje, przeprowadzając doświadczenie, wpływ rodzaju cieczy na szybkość parowania |
wyjaśnia, dlaczego ciecze nie mają własnego kształtu, porównuje właściwości ciał stałych i cieczy w zakresie kształtu i ściśliwości bada doświadczalnie wpływ temperatury cieczy na ich dyfuzję |
wyjaśnia, dlaczego ciecze mają stałą objętość, wyjaśnia, na czym polega zjawisko dyfuzji w cieczach |
na podstawie dodatkowych źródeł informacji podaje przykłady dwóch cieczy, w których nie zaobserwujemy zjawiska dyfuzji, np. woda i olej; woda i benzyna |
||
4. Zależności między masą a objętością substancji |
wymienia nazwy jednostek masy |
podaje sposób wyznaczenia masy, doświadczalnie porównuje masy różnych substancji o tej samej objętości |
oblicza masę substancji o danej objętości, mając daną masę 1 cm3 tej substancji |
wyjaśnia, dlaczego substancje o tej samej objętości różnią się masami, wyjaśnia związek objętości substancji z jej masą |
wyjaśnia pojęcie gęstości substancji |
||
5. Właściwości gazów |
bada doświadczalnie możliwość zmiany objętości gazu, podaje przykłady wykorzystania w życiu codziennym ściśliwości i rozprężliwości gazów |
określa właściwości gazów w zakresie kształtu i ściśliwości podaje przykłady dyfuzji w gazach |
wyjaśnia, dlaczego gazy nie mają stałego kształtu i stałej objętości, wyjaśnia, na czym polega ściśliwość gazów, wyjaśnia, na czym polega rozprężliwość gazów |
porównuje przebieg dyfuzji w cieczach i w gazach |
wyjaśnia, co to jest próżnia, omawia zasady bezpieczeństwa podczas posługiwania się urządzeniami, w których wykorzystano zjawisko ściśliwości gazów |
||
6. Przekazywanie ciepła przez ciała stałe, ciecze i gazy |
podaje przykłady ciał stałych dobrze i źle przewodzących ciepło |
wyjaśnia, dzięki czemu jest możliwe ogrzewanie mieszkań za pomocą kaloryferów |
wyjaśnia pojęcia: przewodnik ciepła, izolator ciepła, podaje przykłady zastosowania gazu jako izolatora ciepła |
podaje przykłady zastosowania przewodnictwa cieplnego ciał stałych, porównuje przekazywanie ciepła przez ciecze, gazy i ciała stałe |
wyjaśnia zasadę działania termosu, wyjaśnia, czy powiedzenie „futro grzeje” jest prawdziwe |
||
7. Wpływ zmian temperatury na ciała stałe, ciecze i gazy |
podaje przykłady z życia codziennego potwierdzające zjawisko rozszerzalności cieplnej ciał stałych podaje przykłady wykorzystania w praktyce zjawiska rozszerzalności cieplnej cieczy |
wyjaśnia, dlaczego latem na jezdniach powstają koleiny bada doświadczalnie rozszerzalność cieplną cieczy, bada doświadczalnie wpływ temperatury na objętość gazów |
podaje przykłady świadczące o tym, że konstruktorzy i projektanci uwzględniają zjawisko rozszerzalności cieplnej ciał stałych wyjaśnia, na czym polega nietypowa rozszerzalność cieplna wody, porównuje zjawiska parowania i wrzenia, wyjaśnia, na jakiej zasadzie zamyka się szczelnie słoiki z przetworami |
wyjaśnia związek rozszerzalności cieplnej ciał stałych z ich budową drobinową wyjaśnia, dlaczego szybkość parowania cieczy zależy od jej temperatury |
wyjaśnia wpływ temperatury powietrza na dokładność pomiarów wykonywanych przy użyciu metalowej taśmy mierniczej wyjaśnia, dlaczego zamarzanie i rozmarzanie wody w szczelinach jezdni wpływa niekorzystnie na stan dróg |
||
Podsumowanie działu 8 |